Z dniem ogłoszenia upadłości konsumenckiej zdecydowana większość majątku (istnieje kilka wyjątków) upadłego dłużnika podlega spieniężeniu. Pozyskane w ten sposób środki potrzebne są do – chociaż częściowego – spłacenia wierzycieli. Niemniej jednak jeśli dłużnik nie posiada żadnego majątku lub też jego majątek jest bardzo niewielki, w stosunku do niego nadal może zostać prowadzone postępowanie upadłościowe. Co najistotniejsze, w przypadku braku posiadania majątku, ciążące na nim zobowiązania zostają umorzone. Pojawia się jednak pytanie dotyczące sytuacji, w której dłużnik nie ma majątku, ponieważ został on wcześniej rozdysponowany w formie darowizn, np. pomiędzy krewnymi. Czy jego zobowiązania również w tej sytuacji mogą zostać umorzone?
Rozporządzenie majątkiem przez dłużnika rok przed złożeniem wniosku
Zgodnie z art. 127 Prawa upadłościowego, czynności prawne związane z rozporządzeniem majątkiem, dokonane przez upadłego w ciągu dwunastu miesięcy przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, są bezskuteczne w stosunku do masy upadłości, jeżeli zostały przeniesione na inne osoby nieodpłatnie lub odpłatnie, szczególnie jeśli wartość przekazanego majątku przewyższa w rażącym stopniu wartość świadczenia (środki finansowe lub inne przedmioty) otrzymanego w zamian. Jak więc można słusznie zauważyć, syndyk może podważyć przekazanie darowizny innym osobom, a także podać w wątpliwość obowiązywanie umowy, na podstawie której dłużnik sprzedał swój majątek odpłatnie, niemniej jednak za zaniżoną cenę. W przypadku stwierdzenia nieważności czynności prawnej związanej z rozporządzeniem majątkiem przez upadłego, wszystko to, czego wskutek tego postępowania ubyło, podlega zwrotowi do masy upadłości. Co więcej, jeśli zwrot wskazanych świadczeń nie byłby możliwy, druga strona zostaje zobowiązana do oddania równowartości otrzymanego przedmiotu w środkach pieniężnych.
Darowizna dla członków rodziny
Wśród przepisów prawa istnieją obostrzenia w odniesieniu do czynności prawnych dokonanych przez dłużnika z członkami rodziny. W przypadku, gdy upadły w okresie 6 miesięcy przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej dokonał czynności prawnej (nawet odpłatnie, za prawidłową cenę) z członkami rodziny, wówczas tego typu rozporządzenie świadczeniami może zostać unieważnione przez sędziego-komisarza. Należy zaznaczyć, iż tego typu unieważnienie następuje w toku postępowania upadłościowego i nie wymaga prowadzenia odrębnego postępowania w tej sprawie. Tego typu czynności prawne dotyczą również dłużnika ze spółkami, w których upadły lub członkowie jego rodziny pełnią funkcje zarządu, są akcjonariuszami lub jedynymi wspólnikami. Warto jednak wspomnieć, iż sędzia-komisarz nie może unieważniać wspomnianych czynności prawnych pomiędzy dłużnikiem a członkami rodzin w sposób dowolny. Druga strona, tj. członek rodziny lub powiązana spółka, ma możliwość wykazania, iż umowa została prawidłowo zawarta na mocy prawa i jednocześnie nie doprowadziła do pokrzywdzenia wierzycieli upadłego. W przypadku, gdy zostanie to jednoznacznie udowodnione, wtedy sędzia-komisarz nie ma zdolności do podważenia legalności tego typu umowy.
